Skały i minerały-Skala Mohsa

Jakże bym mogła zapomnieć o tej bardzo ważnej skali;);) Oto i ona:

SKALA MOHSA

                                     


1.Talk               Można bardzo łatwo zarysować paznokciem
2.Gips               Można zarysować paznokciem
3.Kalcyt            Minerał daje się zarysować z łatwością miedzianym drutem
4.Fluoryt           minerał daje się zarysować z łatwością ostrzem noża
5.Apatyt            Minerał daje się z trudem zarysować ostrzem noża
6.Ortoklaz         Minerał daje się zarysować stalą narzędziową
                       Minerał nie daję się zarysować ani nożem ani stalą narzędziową:
7.Kwarc            Rysuje szkło
8.Topaz             Rysuje szkło z łatwością
9.Korund           Tnie szkło, daje się zarysować diamentem
10.Diament        Daje się zarysować tylko innym diamentem!!!!

Skały i minerały-Kwarc

Kwarc

    W tym poście zacznę opis mojej jak na razie dość skromnej kolekcji skał i minerałów. Pierwszym opisanym przeze mnie "okazem" będzie kwarc. A więc zaczynam;) 

    Kwarc  jest bardzo twardym minerałem, osiąga wartość 7 w skali Mohsa (Najwyższa wartość w tej skali wynosi 10, a więc widzicie ,że kwarc znajduję się w czołówce najtwardszych minerałów;)).Należy on do najpospolitszych minerałów skałotwórczych-jest głównym składnikiem granitów, piasków , piaskowców ,a także wielu skał metamorficznych m.in. gnejsów, kwarcytów. Jest on zbudowany z SiO2 (głównie) , zazwyczaj powstaje w warunkach magmowych lub metamorficznych ,ale czasem także wytrąca się także z roztworów wodnych.odznacza się nieduża gęstością (2,65).Kwarc charakteryzuję się brakiem łupliwości i tłustym połyskiem na powierzchniach przełamu.Tworzy siedem odmian krystalicznych, szczególnie ciekawe są odmiany barwne i grubokrystaliczne:

-kwarc mleczny

-kwarc fioletowy-ametyst

-kwarc żółty-cytryn

-kwarc czerwony

-kwarc żółtoczerwony-awanturyn

-kwarc dymny

-kwarc ciemnoszary-morion

-kwarc bezbarwny-kryształ górski

    Krystaliczne odmiany kwarcu znajdują zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu ( m.in. w elektrotechnice ze względu na zachodzące w dużych "osobnikach" kryształu górskiego zjawisko piezoelektryczności!!). Minerał ten jest używany do produkcji szkła kwarcowego. Oczywiście nie można pominąć zastosowania kwarcu w wyrobach jubilerskich!

   W mojej kolekcji znajdują się dwie odmiany kwarcu -kryształ górski i ametyst , więc chcę poświęcić tym odmianom trochę więcej uwagi;)

KRYSZTAŁ GÓRSKI

Dobrze wykształcone kryształy górskie występują w pustych przestrzeniach skalnych i szczelinach, gdzie miały dobre warunki do krystalizacji (w postaci pięknych osobników:):):))

Często spotyka się kryształ górski występujący w formie szczotek krystalicznych (zdj).

Ze względu na nieskazitelną czystość, przezroczystość i żywy połysk kryształ górski porównywany jest z diamentem.

od dawna kryształ górski używany był do obróbki artystycznej. Starożytni Grecy i Rzymianie używali go do wyrobu pieczęci, ozdób , zdobionych waz .....

W POLSCE kryształy górskie występują głównie na Dolnym Śląsku i w Tatrach. Do eksploatacji nadają się okazy w Jegłowej i Taczalinie na Dolnym Śląsku. W okolicach Taczalina spotyka się je w skupiskach tworzących nieregularne szczotki. Kryształy Górskie występują także w żyłach ,przecinających granity na zachodnim zboczu Ślęży. W Zimniku , Żółkiewce , Strzegowie, Grabinie i Borowie można spotkać ję w żyłach pegmatytowych. 

AMETYST- Posiada naturalnie fioletowe zabarwienie. Najwięcej wydobywa się go w Brazylii, Urugwaju, Madagaskarze, Iranie, na Cejlonie, w Indiach, Meksyku, na Syberii oraz w różnych rejonach Ameryki Północnej.Minerał ten występuje najczęściej w utworach żyłowych, strefach kontaktowych i próżniach skalnych (w Polsce znany jest głównie z Dolnego Śląska). Ametyst można często spotkać w utworach skał wylewnych, często występuje też w utworach osadowych np. w geodach krzemiennych w jurajskich wapieniach w okolicy Krakowa.

   Ametyst był w przeszłości symbolem czystości zarówno fizycznej jak i duchowej, Przypisywano mu właściwości unicestwiania zła. Uważano że myśli ludzi "uzbrojonych" w ametyst będą pogodne, a nerwy opanowane i nieskłonne do wybuchu gniewu. W Peru wierzą,że ametyst strzeże przed złodziejami, chroni od burz i wichrów. Od wieków uznawany był za symbol władzy.

   Arystoteles podaję legendę o ametyście: " jedna z najpiękniejszych nimf leśnych nosiła czarodziejskie imię : Amethys. Rozkochany w niej bożek Baccgus prześladował ją względami. Amethys jednak stroniła od lubieżnego i pijackiego bożka. Diana wzruszona próbami nieszczęsnej nimfy zmieniła ją w cudowny klejnot, Bacchus, ujęty jej dziewiczą skromnością, ów klejnot obdarzył własnością ujarzmiania i pokonywania pijaństwa" Stąd też zapewne amethycin znaczy po grecku " środek ujarzmiający pijaństwo",kamień fioletowy , który miał przed pijaństwem bronić,

  W POLSCE  ametyst jest minerałem rzadkim. Na większą uwagę zasługuję jego występowanie w Szklarskiej Porębie i w Tłumaczowie na Dolnym Śląsku.Ametyst w okolicach Szklarskiej Poręby występuje wśród granitów biotytowych na pd-wsch od uzdrowiska. Żyła kwarcowa wychodzi na powierzchnię w lesie na pólnocnych stokach Karkonoszy. Najlepiej odsłania się ona w korycie Złotego Stoku, stanowiącego lewobrzeżny dopływ kamiennej ( więc nie ma co zwlekać ,trzeba się jak najszybciej wybrać w tamte rejony na poszukiwania;););))

  Innym miejscem występowania ametystu są okolice Nowego Świętowa k. Nysy.Minerał ten jest spotykany także, co prawda rzadko, w melafirach okolic Krzeszowiec (koło Krakowa), występują też w dolomitach Skupniowego Upłazu w Tatrach.

Kryształ górski (niestety kupiony:( )

                                                                        Ametyst

                                                            Kryształy kwarcu (znalezione w drodze do Doliny pięciu stawów przez Świstówkę Roztocką:))

                                                                Skała, której budulcami są m.in. ziarna kwarcu.Na powyższych zdjęciach widać same minerały pozbawione "otoczki skalnej" -ze względu na wysoką twardość i co za tym idzie odporność kryształy kwarcu erodują wolniej niż inne składniki budujące skałę.

Do tworzenia tego postu korzystałam z książek
"Przewodnik do ćwiczeń z geologii" Czubala P. Mizerski W.
"Kamienie ozdobne Polski" Heflik W

Skały i minerały-MINERAŁY

Moje kolejne posty chcę poświęcić skałom i minerałom:) Zacznę od napisania paru słów na temat minerałów;)



MINERAŁ-najczęściej definiowany jest jako pierwiastek lub związek chemiczny powstały w sposób naturalny i pozostający w normalnych warunkach w stałym stanie skupienia, najczęściej o budowie krystalicznej. Oznacza to,że minerał ma określony skład chemiczny i uporządkowaną budowę wewnętrzną (Mizerski)

POWSTAWANIE MINERAŁÓW-Powstawanie minerałów w skorupie ziemskiej i na jej powierzchni może przebiegać na dwa sposoby:
1) Pierwszy z nich polega na łączeniu się wolnych atomów , jonów lub związków gazowych i tworzenie przez nie określonego ciała krystalicznego. Krystalizacja ta może odbywać się z naturalnego stopu ziemskiego-magmy; z roztworu- np. wydzielanie się halitu z wody morskiej; przez kondensacje pary pewnego związku; na skutek reakcji wymiennych między ciałami gazowymi -np. tworzenie się siarki rodzimej w produktach ekshalacji wulkanicznych. Minerały powstałe w ten sposób nazywamy MINERAŁAMI PIERWOTNYMI- powstają "po raz pierwszy".
2)Powstawanie "mowych" minerałów po przez przemianę minerałów uprzednio już istniejących (np. po przez przemiany chemiczne-odprowadzanie , doprowadzanie pewnych składników.Minerały te nazywamy WTÓRNYMI. Przykładem jest np.chalkopiryt przeobrażający się w malachit.


MINERALOIDY-substancje występujące w przyrodzie, zaliczane tradycyjnie do minerałów ale nie spełniające wszystkich warunków definicji-nie mają uporządkowanej budowy wewnętrznej,sieci krystalicznej.




Obecnie znamy ok.4100 minerałów na tylko nieliczne z nich odgrywają znaczącą rolę w budowie skorupy ziemskiej- określa się je jako minerały skałotwórcze.Do grupy tej należy od kilkudziesięciu do 250 minerałów (zależnie od przyjętego kryterium) Największy udział w budowie skorupy ziemskiej mają skalenie -57,9 %.

 SYSTEMATYKA MINERAŁÓW NA PODSTAWIE SKŁADU CHEMICZNEGO (od najprostszych do najbardziej złożonych pod względem chemicznym)
1.pierwiastki rodzime
2.Siarczki i pokrewne
3.Halogenki
4.Tlenki i wodorotlenki
5.Węglany, azotany i borany
6.Siarczany, molibdeniany, chromiany, wolframiany
7.Fosforany, arseniany, wanadany
8.Krzemiany (i glinokrzemiany)
9.Związki organiczne

Jak już wyżej wspomniałam minerały mają uporządkowaną budowę wewnętrzną-elementy składowe (jony,atomy) tworzą sieć przstrzenną (tak zbudowane ciała nazywamy kryształami.Pojedyńcze kryształy nie tworzą nigdy kątów wklęsłych,kąty między anlogicznymi ścianami kryształów są zawsze jednakowe!
    Najmniejszym,powtarzalnym elementem sieci jest komórka elementarna, której kształt stanowi podstawę do wyróżnienia 32 klas symetrii i 7 układów krystalicznych
1.Regularny
2.Tetragonalny
3.Rombowy
4.Heksagonalny
5.Trygonalny
6.Jednoskośny
7.Trójskośny



Podobieństwo minerału do idealnej postaci , w jakiej dany minerał krystalizuje określamy jako stopień automorfizmu.Ziarna o krysztale odpowiadającym idealnej postaci krystalograficznej
nazywa się automorficznymi. Ziarna ksenomorficzne mają formę uwarunkowaną wymiarami i kształtem wolnej przestrzenie , w której dane ziarno narastało. Pośrednią pozycje zajmują ziarna hipautomorficzne -częściowo własnokształtne,w której jest zachowane dość znaczące podobieństwo do postaci idealnej.



W kryształach wrosłych można określić tylko ogólny zarys minerału -POKRÓJ.Najprościej można go określić stosunkiem między wymiarami ziarna w trzech wzajemnie  prostopadłych kierunkach (a,b,c)
1.Izometryczny a=b=c
2.Tabliczkowy a,b,c różne
3.Płytkowy,blaszkowy a=b>c
4.Listewkowaty  a>>>b>c
5.Słupkowy a=b<c


  WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE
1)  Barwa
-idiochromatyczne(barwne)
-achromatyczne (bezbarwne)
-alochromatyczne (zabarwione)
2)Rysa
-barwa sproszkowanego minerału
3)Połysk
-jest to właściwość związana ze sposobem odbijania światła.Wyróżniamy następujące typy połysku:
szklisty
tłusty
perłowy
jedwabisty
żywiczny
metaliczny
półmetaliczny
diamentowy
matowy
4)Twardość
5)Łupliwość
-zdolność do pękania pod działaniem nacisku lub uderzenia na części ograniczone powierzchniami płaskimi
6)Przełam
-przełamem charakteryzują się minerały nie posiadające łupliwości!!!!!!Pękają one wzdłuż przypadkowych , nieregularnych powierzchni
7)gęstość
Inne np. zapach,smak,magnetyzm...



Do tworzenia tego posta wykorzystałam informacje zawarte w książkach
"Przewodnik do ćwiczeń z geologii" Czubla. P, Mizerski W,Świerczewska-Gałdysz E.
"Geochemia i surowce mineralne" Polański A.

wulkanizm w Polse-krótki referat:)

Witam:)
Na początek dodam swój referat na temat wulkanizmu w Polsce, który napisałam jakiś czas temu. Myślę, że to bardzo ciekawy temat , niewiele osób kojarzy naszą ojczyznę ze zjawiskami wulkanicznymi , a tymczasem historia geologiczna naszego kraju skrywa niespodzianki;) Życzę miłej lektury!:>

     Wulkanizm towarzyszy ewolucji powierzchni ziemi od początków jej powstania , a efekty  wielkich wylewów lawy są widoczne w krajobrazie nawet po upływie ponad 100 mln. lat! Na obszarze Polski zjawiska wulkaniczne obecnie nie występują ale zachodziły one w paleozoiku i trzeciorzędzie. Pozostałością po nich są liczne skały pochodzenia wulkanicznego oraz formy związane z degradacją pierwotnej rzeźby wulkanicznej (Piotr Migoń)

     Wulkanizm odgrywa ważną rolę w kształtowaniu rzeźby ziemi. W wyniku procesów wulkanicznych na powierzchnie ziemi wydostają się wielkie ilości materiału pochodzącego z litosfery i górnego płaszcza. Materiał ten ,który jest bardzo zróżnicowany pod względem wielkości poszczególnych frakcji, składu mineralogicznego oraz chemicznego bierze udział w tworzeniu nowych form wulkanicznych widocznych w rzeźbie terenu (wulkany tarczowe, stratowulkany , kopuły lawowe, stożki żużlowe, pokrywy lawowe, neki wulkaniczne). Procesy wulkaniczne mogą doprowadzić też do degradacji i przekształcenia istniejących już form.

    Jak już powyżej napisałam procesy wulkaniczne zachodziły na terenach Polski w paleozoiku i trzeciorzędzie. Chciałabym teraz krótko przybliżyć „ geologiczną historię ” wulkanizmu w Polsce. Już w eokambrze zachodziły procesy wulkaniczne , które zaznaczyły swój wpływ na terenach Polski-śladami ich działalności są skały wylewne i piroklastyczne. Tereny te zostały następnie zalane wodą w związku z postępującą transgresją morską na terenie niemalże całej Polski. W kambrze  środkowym morze powoli zaczęło się kurczyć, co poprzedzało wyraźną regresję w kambrze górnym. Regresja ta miała związek z fazą ruchów górotwórczych. Przejawy fałdowania, nazywane fazą Sandomierską to wczesny epizod orogenezy kaledońskiej, nazywany faza Sardyńską. Z epizodem tym można wiązać silne przejawy wulkanizmu podmorskiego , które w Sudetach wyrażają się grubą serią spilitów opisywanych jako zieleńce. W sylurze (w czasie fazy krakowskiej-pierwszej fazy orogenezy kaledońskiej) ponownie wystąpiła działalność wulkaniczna, której rezultatem były podmorskie wylewy law diabazowych. Z zachodzącą w czasie karbonu orogenezą waryscyjską wiążą się również zjawiska plutoniczne i wulkaniczne zachodzące w tamtym okresie. Karbońskie skały wylewne znane są min. z regionu Krakowa , a utwory piroklastyczne (tufy i tufity) były notowane w Górach Świętokrzyskich i na Górnym Śląsku. Duże intruzje granitowe utworzyły się w górnym karbonie w Sudetach i w Tatrach. W dolnym permie w rejonie Śląsko-krakowskim , a także w Sudetach czynne były wulkany. Z ich law utworzyły się porfiry i melafiry, a z popiołów i pyłów- grube pokłady tufów i tufitów. We wschodniej części zagłębia górnośląskiego znane jest unikatowe stanowisko trawertynu, który genetycznie może wiązać się z wodami termalnymi towarzyszącymi ogniskom magmowym. Kolejne przejawy wulkanizmu są notowane dopiero w trzeciorzędzie-szczególnie w neogenie, chociaż obecność licznych wkładek tufitów w utworach fliszowych, w Karpatach zewnętrznych świadczy o czynnej działalności wulkanicznej w paleogenie (centra jej jednak nie zostały zlokalizowane).W neogenie działalność wulkaniczna przejawiała się głównie w Sudetach i na ich przedpolu, w strefach dyslokacji związanych z młodoalpejską tektoniką blokową. W wielu miejscach powstały w tym czasie bazaltowe pokrywy lawowe i stożki .Niektóre z nich zachowały się do dziś. Wulkany czynne były także w Karpatach. ślady ich występowania widoczne są w północnym obrzeżu Pienińskiego pasa skałkowego, w okolicach Czorsztyna, Krościenka Jaworek jako żyły andezytowi ,a lokalnie też bazalty. Z tą strefą działalności wulkanicznej wiążą się czynne do dziś mofety warunkujące powstawanie wód mineralnych typu szczawy.

       Na ziemiach polskich pozostałości procesów wulkanicznych występują w Pieninach, Beskidzie Śląskim, na wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, Górach Świętokrzyskich oraz najliczniej na Dolnym Śląsku. Na zachód od Wrocławia -okolice Żytawy, Zgorzelca, ku wschodowi (okolice Lwówka, Jeleniej Góry , Jawora , Wlenia , Złotoryi, Strzegomia, Niemczy, Lądka), a następnie na obszarze Górnego Śląska po rejon Leśnicy na wschód od Opola znajdują się liczne odsłonięcia skał bazaltowych wieku trzeciorzędowego. Przebijają one starsze formacje skalne, ukazując się na powierzchni w postaci kilkunastometrowych do półkilometrowych odsłonięć. Niekiedy zachowane są potoki i pokrywy lawowe (np. koło Lubania i Jawora). Bazalty Dolnośląskie są na ogół zwięzłymi, odpornymi na wietrznie, mało ścieralnymi skałami co wpływa na to, iż są intensywnie eksploatowane i większość bazaltowych pagórków odsłonięta jest przez kamieniołomy).Bazalty dolnośląskie tworzą najczęściej pionowe kominy wulkaniczne z rozszerzonymi lejowato wylotami (powstałe głównie w neogenie), wyraźnie widocznymi w krajobrazie jako pionowe neki (100-150 m ponad otaczający teren). Przykładami są :Ostrzyca, Wilcza Góra, Grodziec . W okolicach Wałbrzycha i Kamiennej Góry można spotkać relikty wulkanizmu młodo paleozoicznego. Przeważały tu erupcje law kwaśnych, o dużej zawartości krzemionki dlatego tworzyły się tu głównie kopuły lawowe, zbudowane z ryolitów. Charakteryzują się one dużą wysokością względną i stromymi stokami np. Chełmiec (834 m n.p.m)  czy góry Krucze ,które powstały z połączenia sąsiadujących ze sobą kopuł lawowych. Imponujące przetrwanie form wulkanicznych w mało zmienionej postaci przez ponad 250 mln. lat miało zapewne związek z przykryciem ich przez młodsze osady i „zakonserwowaniem” przez nie starszej rzeźby. W Sudetach charakterystyczną cechą skał bazaltowych jest występowanie struktur poduszkowych, które powstają poprzez kontakt gorącej lawy z chłodniejszą wodą. Struktury te można spotkać np. w okolicach Wlenia (kambryjskie bazalty,  powstałe w wyniku wylewu zasadowej lawy)  .

      Na obszarze Pienin zaznaczyła się działalność wulkaniczna wieku trzeciorzędowego , w postaci skał andezytowych . Występują one w północnym obrzeżeniu malowniczego pasa skałek wapiennych w okolicach Czorsztyna, Krościenka i Szczawnicy. Andezyty ciągną się pasem długości 20 km od góry Wżar aż po Jarmutę , na południowy wschód od Szczawnicy. Licznie występujące na tym terenie żyły andezytowi mają rozmaity charakter. Częściowo są to zgodne żyły pokładowe (sille), niezgodne dajki oraz wystąpienia andezytu, wykorzystujące linie tektonicznych nasunięć W zetknięciu ze skałami osadowymi andezyt przeobrażał je, ulegały one przekrystalizowaniu lub skrzemionkowaniu, również i barwa skały osadowej w miejscach zetknięcia z andezytem wykazuje nieraz widoczną zmianę. W górze Wżar postał kamieniołom, gdzie eksploatowano andezyty-można tam teraz podziwiać te skały magmowe .

    Działalność wulkaniczna zaznaczyła się też w okolicach Krakowa. Występują tam porfiry, melafiry i diabazy powstałe w paleozoik wydobywane w licznych dość licznych kamieniołomach.

       Działalność wulkaniczna zaznaczyła się również na terenie gór Świętokrzyskich, gdzie skały wulkaniczne stwierdzono w postaci nieznacznych powierzchniowych odsłonięć lub w wierceniach.

     Chociaż w dzisiejszej rzeźbie północno-wschodniej Polski nie ma widocznych pozostałości procesów wulkanicznych to jednak niejednokrotnie natrafiono na różnych głębokościach na staro paleozoiczne skały wylewne świadczące o działalności wulkanicznej na tych obszarach.

       Obecnie na terenach Polski nie występują zjawiska wulkaniczne, jednakże działalność wulkanów w przeszłości geologicznej jest widoczna w dzisiejszej rzeźbie i budowie geologicznej niektórych regionów Polski.    

Do napisania tej pracy korzystałam z:

Migoń Piotr, Geomorfologia, wydanie pierwsze ,Warszawa ,  wydawnictwo naukowe PWN , 2013

Starkel Lech, Geografia Polski środowisko przyrodnicze, wydanie pierwsze , Warszawa, wydawnictwo naukowe PWN , 1991

Maślankiewicz K., Wulkany i człowiek, Warszawa, WSiP , 1976

 http://muzeum.pgi.gov.pl/lekcje_int/wulkany/

http://private.igf.edu.pl/~pwiejacz/l/19wulkanizm.pdf

Witam wszystkich na moim blogu!
Mam na imię Karolina i jestem studentką geografii (aktualnie 2 rok).Moją pasją są podróże, geologia i oczywiście geografia:D Chciałabym aby mój blog był pomocą naukową i źródłem ciekawych informacji geograficzno-geologicznych oraz przede wszystkim pokazać jak ciekawą i użyteczną na co dzień nauką jest geografia!!
Założyłam tego bloga także aby podzielić się moimi wrażeniami z podróży, zainspirować kogoś, lub też sama znaleźć inspiracje w jakimś komentarzu;) Często jest tak ,że szybko zapominamy o pięknych widokach,wspaniałych momentach , które przeżyliśmy...Tworząc tego bloga mam zamiar zapisać moje podróżnicze wrażenia ,żeby po jakimś czasie odczytać moje wpisy i poczuć się jak na jednej w wypraw! Również liczę na to,że ktoś z was czytając moje wpisy oderwie się na moment od szarej rzeczywistości i poczuje się tak jak podróżnik przemierzający bardziej lub mniej odległe krainy:):)
Pozdrawiam, Karolina:D:D